De dubbele identiteit van de VDD: liberaal of plat-rechts?

Deze column werd op 14/05/2007 voorgelezen voor Studradio op Holland Centraal.

Bij de VVD zijn de echte liberalen wakker geworden. Geert Dales, burgemeester van Leeuwarden, VVD coryfee, en tevens opsteller van het Liberaal Manifest van die partij uit 2005, heeft zich dit weekend tijdens het partijcongres uitgesproken tegen het standpunt van zijn eigen fractie inzake het dubbele paspoort. Met verbazing heb ik de afgelopen maanden de zogenaamde paspoortaffaire gevolgd. Met nog meer verbazing volgde ik echter de houding van de VVD-fractie. De VVD koos in het debat de zijde van de PvV in het afkeuren van een dubbele nationaliteit. Ik was in de war. Was Mark Rutte niet juist tot VVD-leider gekozen zodat de partij van dit soort populistische en kortzichtige standpunten gevrijwaard zou blijven? Als de achterban dat liever had gewild was er ongetwijfeld wel voor Rita Verdonk gekozen.

De VVD is rechts, maar ook liberaal, en van die twee componenten is de liberale verruit het belangrijkste. Dat is de afgelopen jaren niet altijd zo geweest. De opkomst binnen de partij van types zoals Wilders en Hirsi Ali heeft de echte liberalen binnen de partij geen goed gedaan. Wilders is weliswaar uit de partij gezet, maar veel VVD’ers zagen met lede ogen aan hoe een groot aantal stemmen met hem vertrok. En nadat Hirsi Ali in de kamer was gaan zitten was er naast haar openhartige islamofobie bijna geen ruimte meer voor nuance en persoonlijke keuze. Ik was blij toen Rutte won. Ik hoopte dat de verkiezingen en de verloren zetels voor de partij als een soort catharsis zouden werken, die het populisme uit de partij zouden zuiveren. Maar helaas, Rutte voelde blijkbaar toch de hete adem in zijn nek van partijgenoten die zetels belangrijker vinden dan principes. De VVD ging mee in de volstrekt belachelijk gedachte dat staatssecretarissen Albayrak en Aboutaleb vanwege hun dubbele nationaliteit a priori, dus zonder vertoon van kunnen, ongeschikt zouden zijn voor een regeringspost. Sloeg dit ergens op? Nee. Was er enige reden om te geloven dat deze belangenverstrengeling zich zou voordoen? Ook al niet. Moest deze kwestie omwille van het landsbelang aan de orde gesteld worden? Het idee alleen al is lachwekkend. Het was een ordinaire PR-stunt van de PvV om stemmen te winnen, een stunt die teveel aandacht kreeg omdat de kamervoorzitter Gerdi Verbeet, van de PvdA, er knullig mee om ging. Van Wilders verwacht ik zoiets. Maar van Rutte dacht ik dat hij er boven stond. Je moet je als liberaal niet verlagen tot dit soort praktijken, en bovendien moet je de kiezers die je door zo’n actie aantrekt niet willen.

Daarom was ik blij met de wederopstanding van de echte liberaal, ditmaal in de vorm van Geert Dales. Dales laakte het standpunt van de VVD-fractie inzake de paspoortaffaire, en zei dat deze niet overeenkwam met de wens van de leden. “Liberalen toetsen mensen op hun rechten en plichten, hun gedrag, de mate van integratie, of ze de taal spreken en meedoen aan onze maatschappij. Het hebben van twee of meer paspoorten is daarbij totaal onbelangrijk” zei de burgemeester van Leeuwarden, en ik ben het 100% met hem eens. Ik heb het dan ook aanzienlijk moeilijker met André Rouvoet als bewindsman dan Ahmed Aboutaleb. Mensen afrekenen op het feit dat ze zowel een Nederlands als een ander paspoort hebben, in plaats van ze af te rekenen op hun prestaties, is een vorm van discriminatie, zo simpel is het. Dat de PvV discrimineert is niet verassend. Maar een liberaal dient persoonlijke vrijheid te respecteren: als iemand er een ander paspoort op nahoudt moet dit geen probleem zijn. En het is al helemaal niet aan de orde om hem te vragen dat paspoort op te geven op basis van hypothetische problemen die eventueel wel of niet zullen optreden.

De VVD zou zich sterk moeten maken voor keuzevrijheid, voor individuele rechten en plichten. Als zodanig zou zij zich sterk moeten maken voor heel andere aspecten van de paspoortaffaire waar maar weinig over gesproken wordt. In Nederland is ten opzichte van het Marokkaans staatsburgerschap iets vreemds aan de hand. De kinderen van een Marokkaanse man zijn volgens de wet van dat land ook automatisch Marokkaans. En als een pasgeboren kind wordt aangegeven bij de burgerlijke stand in Nederland, en de vader heeft de Marokkaanse nationaliteit, dan wordt bij het bevolkingsregister in de omineus klinkende kolom “vermoedelijke nationaliteit” “Marokkaans” genoteerd. Hier valt gek genoeg niets aan te doen. Uiteraard is dit een ernstige keuzebeperking van de ouders, en bovendien ook één die nergens op slaat. Het is niet de taak van de Nederlandse overheid om voor de regering in Rabat een register van “vermoedelijke” onderdanen bij te houden. Als men voor het kind de Marokkaanse nationaliteit wil, dan kan men dit regelen bij het desbetreffende consulaat. De burgerlijke stand dient zich hier niet mee te bemoeien, en zou niets van dien aard moeten noteren. Tot zover waar de VVD met betrekking tot de rechten van het individu zinnige dingen over een dubbel paspoort kan zeggen. Maar de liberale keerzijde van een recht is altijd de plicht, en ook in dit opzicht is er werk aan de winkel. Sinds 2002 bestaat de Regeling Turkse Dienstplicht, een regeling waarbij Nederlands militair personeel met een Turks paspoort een renteloze lening en buitengewoon verlof krijgt om hun verkorte diensplicht in Turkije uit te zitten. Ook andere overheidsinstanties hebben een dergelijke regeling voor personeel met een Turks paspoort. De gemeente Leiden heeft bijvoorbeeld in april de regeling afgeschaft waarbij Turkse Nederlanders de helft van het benodigde geld voor het verkorten van de dienstplicht cadeau kregen, plus twee maanden verlof om die dienstplicht te vervullen. Er zijn echter nog veel andere gemeenten met een dergelijke regeling. De overheid, op alle niveaus, zou onmiddellijk moeten ophouden met het subsidiëren van het Turkse leger. Het is volkomen gerechtvaardigd om aan mensen met een dubbele nationaliteit te vragen om deze kosten zelf te dragen. De Turkse nationaliteit kan wel opgezegd worden, en Nederlanders met een Turks paspoort kiezen er dus welbewust voor. Dan is het ook niet vreemd om hen te verzoeken zelf te voldoen aan de plichten die deze nationaliteit met zich meebrengt. Mocht de persoon geen geld hebben of geen zin in de dienstplicht, dan rest hem niets anders dan het van de hand doen van zijn Turkse paspoort. Het is kiezen of delen.

Er is op het gebied van dubbele nationaliteiten nog genoeg serieus werk te verrichten zonder dat de VVD hoeft te vervallen in demagogie. Laat de speech van Geert Dales het begin zijn van de echte wedergeboorte van het liberalisme en de VVD.