03 december 2007

De bekende weg van de SP

Het invloedrijke Amerikaanse congreslid Tip O’Neill zei ooit: “all politics is local”. Nu denk ik niet dat hij gelijk had, maar iedereen die de conservatieve heiland Ronald Reagan ooit “de meest onnozele man die ooit in het Witte Huis zat” heeft genoemd kan wel op mijn sympathie rekenen. Alle politiek is niet lokaal, maar in de lokale politiek is het soms wel mogelijk om bepaalde aspecten van de landelijke politiek mooi geïllustreerd te zien. Zo was er afgelopen week een onthullende episode in de Leidse politiek die de geïnteresseerde toeschouwer veel kan leren over de Socialistische Partij. Het begon allemaal met schriftelijke vragen van het SP raadslid Eva de Bakker op 23 november. Deze hadden betrekking op de nevenfuncties van de burgemeester en wethouders, en waarom deze niet op de website stonden. De Bakker bleek echter niet goed te hebben gekeken, of liever, helemaal niet gekeken. De nevenfuncties staan wel degelijk op de site van de gemeente en zijn zeer simpel te bereiken. Toen dit op de Leidse nieuwssite Sleutelstad.nl werd aangegeven kwam De Bakker met een ontstellend zwak verweer: de SP zou bedoeld hebben dat men bij de wethouders niet kan doorklikken, zoals dat op de pagina van de burgemeester wel kan. Maar een simpele raadpleging van haar schriftelijke vragen leert dat dit patente onzin is. Vraag één van de zes die de Bakker stelt luidt:
Waarom staan de nevenfuncties van de wethouders niet aangegeven op de gemeentelijke website?
De conclusie dringt zich op dat De Bakker niet kan internetten, hetgeen niet erg is, maar haar wellicht diskwalificeert als het aangewezen raadslid om vragen te stellen over de site van de gemeente. Als ze beter had gekeken, dan waren vijf van haar zes vragen meteen beantwoord geweest. Haar laatste vraag is ook interessant. Die luidt:
Gaan de nevenfuncties, door de tijd die erin wordt gestoken, van de burgemeester en wethouders, niet ten koste van het werk dat zij voor de stad behoren te doen?
Het aardige is nu juist dat mw. De Bakker onderdeel uitmaakt van de controlerende macht van de gemeente, en dus zelf één van de personen is die deze vraag moet beantwoorden. Als je de vraag aan de wethouders en burgemeester stelt, zullen ze uiteraard altijd “nee” antwoorden. Het is juist aan de raad om dit te beoordelen. In haar reactie claimde mw. De Bakker echter dat het daar allemaal niet om ging, maar dat het de SP te doen was om belangenverstrengeling tussen de hoofd- en nevenfuncties van de wethouders en raadsleden. Maar ze stelde deze vraag als een raadslid die zelf een nevenfunctie bekleed waarbij wel eens belangenverstrengeling zou kunnen optreden. Ze is namelijk statenlid van de provincie Zuid-Holland, en stemt als zodanig ook over onderwerpen die met Leiden te maken hebben.

Ik volg mw. De Bakker nog niet lang genoeg om te weten of ze altijd van dit soort nutteloze vragen stelt, maar het leek mee een vreemd incident. Zou er dan niemand binnen de SP zijn geweest die haar vragen even had kunnen nakijken, en haar behoeden voor deze blunder?

GroenLinks raadslid Hans van Egdom zag zijn kans schoon voor een politiek succesje, en sprak De Bakker via zijn weblog aan op haar vragen en op de overduidelijk hypocrisie die eruit spreekt. Want de nevenfunctie van De Bakker zelf, het statenlidmaatschap stond nu juist niet vermeld op de lijst van de gemeente-site waarop nevenfuncties vermeld staan. Voor diegenen meesurfen, de lijst is per 26 november aangepast en het staat er nu wel. Bovendien, zei van Egdom, was een gotspe voor de SP om vragen te stellen over transparantie, want eind oktober verscheen er in het blad Binnenlands Bestuur een artikel van de Groningse hoogleraar Douwe Elzinga (betaalsite) waarin beschreven staat hoe de SP voor 90% drijft op overheidsgeld. Deze fondsen worden voor een deel door allerlei vage facturen bij de gemeentefracties vergaard. Geld dat bedoeld is voor gemeentelijke politiek werk wordt door middel door het centraal partijbureau zogenaamd geleverde diensten doorgesluisd naar de landelijke partijkas. De SP betwist dit uiteraard, maar toen de Amsterdamse afdeling afgelopen jaar gevraagd werd om deze “diensten” van het partijbureau te bewijzen door middel van bonnetjes, gaven de socialisten niet thuis en stortten het geld na veel misbaar uiteindelijk terug.

Van Egdom leest blijkbaar Binnenlands Bestuur, en besloot naar aanleiding van de vragen van De Bakker om de SP eens flink op haar nummer te zetten. Het kwam wel een tikje kinderachtig en opportunistisch over, maar misschien is Egdom nog steeds boos dat de socialisten het college hebben getorpedeerd, en zat hij al weken op een dergelijke mogelijkheid te wachten. En daar raakt deze kwestie aan een ander punt waar van Egdom niet eens over repte. Tot voor kort zaten er ook SP wethouders in het college. Was er toen niets mis met de ontsluiting van informatie over nevenfuncties? Het is natuurlijk rijkelijk opportunistisch om, luttele weken nadat je eigen wethouders zijn opgestapt, opeens kritiek te hebben op een aspect van het college dat ook wel degelijk bestond toen je eigen partij er nog inzat. En ja, ook de twee SP-wethouders hadden nevenfuncties, die nog uitermate makkelijk zijn terug te lezen op de site. De vragen waren zo opportunistisch dat het welhaast dom leek. Zou het echt zo zijn dat mw. De Bakker uit eigen beweging deze vragen had gesteld, en niemand van de SP daarbij had ingegrepen?

Hoe de vork werkelijk in de steel zat bleek afgelopen vrijdag na afloop van de uitzending van Rondom de Raad, het programma over lokale politiek van Holland Centraal, waarin van Egdom met de Leidse SP-voorzitter Tim van Houten in debat ging over deze kwestie. Na afloop van het gesprek zei Egdom dat het hem was opgevallen dat de SP deze vragen in meer gemeenten had gesteld, en op precies dezelfde manier. Zou het centrale partijbureau soms opdracht hebben gegeven om ze te stellen? "Dat zou best eens kunnen", gaf van Houten toe. Dit maakt het feit dat de Bakker ze zo gesteld heeft een veelzeggend incident. Het raadslid heeft de partijorders opgevolgd en de vragen ingediend, zonder zich te realiseren in wat voor situatie ze zichzelf daarmee plaatste. Het lijkt een ware oekaze, zoals we dat van echte socialisten gewend zijn. Bevelen uitvoeren en zelf niet al te veel nadenken. In de context van de huidige discussie rondom de democratie en afwijkende mening binnen de SP is dit een aardig illustratie van hoe het niet moet binnen een partij, maar hoe het bij de SP wel geregeld is. Het centrum bepaalt, en de periferie voert uit. Binnen de SP bestaat inmiddels een aardige lijst van mensen die slachtoffer zijn geworden van hun eigen kritisch vermogen, en dat moedigt niet aan tot zelf nadenken.

Verder illustreert deze kwestie ook dat de SP nog in het geheel niet gewend is om een partij met echte verantwoordelijkheid te zijn. De socialisten hebben landelijk een aardige omvang bereikt, maar volharden nog steeds in hun oppositiementaliteit, ondanks het feit dat ze her en der in de regering zitten. Het is toch vreemd om dit soort vragen als partijbestuur door te zenden naar je fracties, als je weet dat sommige van die fracties ook verantwoordelijkheid dragen, of tot zeer recent droegen, voor datgene dat je aan de kaak stelt?

Lokale politiek dus. Het is niet alles, maar af en toe geeft het wel een fascinerend kijkje in de aard van een landelijke partij.